Тӱӱкилик Базырык корумдарысты орныктыралы

Балыкту Јул Алтай, Базырык корум, Бастыра телекей кайкалы болдыҥ. Баатырлар јÿрÿмин сен билериҥ, Башка ӧйдиҥ јажыды эдиҥ. С.Токоекова Республика Алтайдыҥ тӱӱкилик-кӧмзӧ казынтыларын, анчада да Базырыктыҥ корумдарын корулап ла чеберлеп аларыныҥ курч сурактары аайынча «тегерик стол» «Ак Чолушпа» парктыҥ директоры А.А. Маикованыҥ баштаҥкайыла Балыктујул јурттыҥ культура байзыҥында кандык айдыҥ 4-чи кӱнинде ӧтти. Тоомјылу айылчылардыҥ тоозында Базырыктаҥ табылган казынтылар тургузылган Санкт-Петербург каланыҥ Государстволык Эрмитаж, Горно-Алтайсктагы А.В. Анохинниҥ адыла адалган эл музейдиҥ ишчилери, Кош-Агаш аймактыҥ јааныныҥ ордынчызы А.А. Шоҥкоров, Г-АГУ-ныҥ музей бӧлӱгиниҥ јааны Н.А. Константинов болдылар. Клубтыҥ ичинде «Базырыктыҥ сӧӧк салгыжын казар тушта» деп адалган фото-јуруктардыҥ кӧрӱ-выставказы тургузылган болды. Кажы ла кижи бу фото-јуруктардаҥ Базырыктыҥ корумдарын казарында турушкан бойыныҥ тайназын, улу тайдазын, тӧрӧӧн-туугандарын таныдылар.

«Республика Алтайдыҥ тӱӱкилик-кӧмзӧ казынтыларын корулап ла чеберлеп аларыныҥ курч сурактары» деп «тегерик стол» јерлежис В.А. Саксаеваныҥ Базырыктаҥ чыккан кеп-кийимдерине тӱҥейлеп кийистеҥ базылган коллекциязыныҥ кӧрӱзиле ачылды. Балыктујулдыҥ орто ӱредӱлӱ школыныҥ јаан ла орто класстарыныҥ кызычактары куулгазынду тындулардыҥ сӱр-кеберлериле кееркедилген бу кийимдерди кийип, залда јуулгандардыҥ санаазын јебрентик талага апардылар. Бойлорыныҥ кӱӱлик сыйларын кӧрӧӧчилерге аймактыҥ культура бӧлӱгиниҥ ишчилери Алан Темеев, Алексей Калкин, Иван Куюков сыйладылар.

Уткуулду сӧстӧрин аймактыҥ јааны Н.А. Санин, Санкт-Петербург калада Государстволык Эрмитажта Пазырыктаҥ казылган экспонаттар аайынча ишчизи (хранитель) Е.В. Степанова, Горно-Алтайск каланыҥ А.В. Анохинниҥ адыла адалган эл музейдиҥ директоры Р.М. Еркинова, «Ак-Чолушпа» парктыҥ директоры А.А. Маикова, Эл Курултайдыҥ депутады А.И. Тазрашев, Алтай Республикада ар-бӱткенди аҥылу корыыр јерлердиҥ экология ла ӱредӱ ӧткӱрер ишчизи Д.В. Чоков, Балыктујул јурттыҥ школында јажыл «Ак Чолушпа» парктыҥ тӱӱки-экология «Скиф» клубыныҥ башкараачызы Н.К. Тымыева айттылар. Олор ончозы Эрмитаж музейдиҥ ишчилериле баштапкы катап мындый јаркынду, учурлу туштажу ӧдӱп јатканын темдектеп, мынаҥ да ары кожо иштеер ижемјизиле ӱлештилер.

Оноҥ ары Г-АГУ-ныҥ музей бӧлӱгиниҥ јааны Н.А. Константинов тургуза ӧйдӧ Базырык корумныҥ кӱч айалгазы, јер-телекейдиҥ ичинде каандардыҥ сӧӧк салган корумдарыныҥ тыш-бӱдӱмин орныктырары јанынаҥ кандый иштер ӧткӱрилип турганы керегинде доклад кычырды. Оныҥ куучындаганыла болзо, Базырык корумга сӱрекей кӧп туристтер келгилеп барат. Олор сӧӧк салгыштыҥ ичине мал-аш кирип, бойыныҥ «изин» артыргызып, сӱрее-чӧплӧ бӱркелип бараатканын кӧрӱп, јаман, јабыс кӱӱн-санаалу јанадылар. Оноҥ кажы ла кӱӱнзеген кижи сӧӧк салгыштарга кирип, фотого тӱжӱп, агару јерди кирлеп турганы неге де јарабас кылык. Каандардыҥ мындый ок ады-чуузы јайылган кургандар, сӧӧк салгыштар јер-телекейде кӧп. Темдектеп айтса, Тӱштӱк Кореяда казылган каандардыҥ Пэкче сӧӧк салгыжы. Јер-бойыныҥ улузы каандарыныҥ сӧӧк салгыжын бойыныҥ тыш-бӱдӱмиле ойто орныктырып салганын фотолорло кереледи. Эмдиги ӧйдӧ каандардыҥ сӧӧги салылган Базырыктыҥ корумдарыныҥ тыш бӱдӱмин ойто орныктырар керек болгонын аҥылады. Бу иштиҥ учурлузын оҥдоп, јуулган јаан јамылулар да, јер-бойыныҥ эл-јоны да јарадып уктылар. А.А. Шоҥкоров Кош-Агаш аймакта казылган кургандардыҥ тыш бӱдӱмин орныктырар јанынаҥ иштер 2010 јылдаҥ бери ӧдӱп турганын айтты. Улаганныҥ школыныҥ јажыл «Ак Чолушпа» парктыҥ тӱӱки-эколгияныҥ «Скиф» клубыныҥ башкараачызы А.И. Тазрашевтиҥ кычырган докладын албаты-јон тыҥ јарадып, кызу кол чабыжула уткудылар. Онойып, туштажу бийик кӱӱн-санааларла, келер ӧйдӧ эдилетен иштер керегинде куучын-эрмекле тӱгенди.

Бу туштажуда кӧрӱге чыгарылган фото-јуруктар кандык айдыҥ учына јетире Улаганныҥ «Пазырык» музейинде тургузылары керегинде база айдылды. Кӱӱнзеген улус олорло таныжар аргалу.

Источник: Газета Улганского района "Улаганнын Солундары"